Vergide uzlaşma müessesesi - 1

Bursa Gerçek Gazetesi: 02 Kasım 2011

Mali idare, vergi mükelleflerinin vergi ödevini doğru bir şekilde yerine getirip getirmediklerini inceler. Vergi ödevini doğru bir şekilde yerine getirmeyenlerin kaçırdıkları vergi aslını, vergi ziyaı cezası, usulsüzlük, özel usulsüzlük cezaları ile birlikte talep eder.

Peki, böyle bir durumda vergi mükellefi neler yapabilir. Mali idare ile uzlaşabilir. Kanunun tanıdığı indirim hükümlerinden yararlanabilir. Veya yargıya başvurabilir.

Zamanında beyan edilmemesi nedeni ile inceleme sonucu idarece salınan vergi aslı ve cezalarında uzlaşma ve indirim hükümleri ne demek? Hangi uzlaşma türleri vardır? Nasıl yararlanılır? Nasıl sonuçlanması muhtemeldir?

Bu ilk yazımda “Tarhiyat öncesi uzlaşma” müessesesini, sonraki yazımda “Tarhiyat sonrası uzlaşma müessesesini ve indirim hükümlerini” ve bir sonraki yazımda da bu müesseselerin genel bir değerlendirmesini yapmaya çalışacağım.  

UZLAŞMA

Uzlaşma, mükelleflerin kendi beyanlarının dışında, idarece adlarına yapılan tarhiyatı yargıya intikal ettirmeden önce, vergi idaresi ile tahakkuk edecek vergi ve ceza hususunda anlaşmak için başvurabilecekleri idari bir çözüm yoludur.  

Kamu alacağının kısa sürede tahsilini sağlayan uzlaşma yolu, aynı zamanda mükellefin yargı sürecinde katlanacağı maliyetleri ve bürokratik işlemleri de ortadan kaldırmaktadır.

Türk vergi sisteminde uzlaşma, tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrasıolmak üzere iki şekilde düzenlenmiştir.

I-TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA

1-UZLAMANIN KONUSU

 Tarhiyat öncesi uzlaşma, nezdinde vergi incelenmesine başlanmış mükelleflerin adlarına tarhiyat yapılmadan önce kullanabilecekleri bir haktır.

Tarhiyat öncesi uzlaşmanın kapsamına; vergi incelemeleri sonucunda bulunan matrah veya matrah farkları üzerine salınacak vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları girmektedir.

Kaçakçılık suç ve cezalarından dolayı (Sahte veya içeriği itibari ile yanıltıcı belge kullanmaktan veya düzenlemekten, defter ve belgeleri yok etmekten veya tahrif etmekten,defter ve belgeleri gizlemekten vb.nedenlerden dolayı vergi ziyaına sebebiyet vermek)  kaynaklanan  vergi ziyaına sebebiyet verilmesi durumunda kesilecek ceza uzlaşma kapsamı dışındadır.(Vergi Usul Kanunu Madde:359)

2-UZLAŞMA SÜRECİ

-Mükellef veya vekili ,tüzel kişiler,küçükler ve kısıtlılarda bunların kanuni temsilcileri aracılığı ile uzlaşma talebinde bulunulur.

-Uzlaşma talebi, vergi incelemesini  yapan kişilere  veya bu kişilerin bağlı  bulunduğu ekip veya grup başkanlığına yazılı olarak yapılır. Uzlaşma talebinin inceleme tutanağında yer alması da yazılı talep yerine geçer.

-Nezdinde inceleme yapılan mükellef, incelemenin başlangıcından inceleme ile ilgili son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen süre içinde her zaman uzlaşma talebinde bulunabilir. Tüm vergiler için uzlaşma talebinde bulunulabileceği gibi kısmi olarak da uzlaşma talebinde bulunmak mümkündür. 

-Uzlaşma talebi incelenir ve uygun görülürse uzlaşma  gün ve saati tespit edilir.

-Mükellef, belirlenen uzlaşma gününe kadar talebinden vazgeçebilir. Uzlaşma talebinden vazgeçmediği takdirde, belirlenen gün ve saatte uzlaşma yapılır.

-Uzlaşmaya, uzlaşma talebinde bulunmaya yetkili olanlar katılabilir.

-Uzlaşma gerçekleşirse, uzlaşma sonuçlarını gösteren bir tutanak düzenlenir. Bu tutanakta uzlaşılan tutarlar yer alır.Tutanaktan bir nüsha 3 gün içinde mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir ve ayrıca  bir nüsha da mükellefe verilir.

-Taraflar uzlaşamazsa, uzlaşma komisyonunun nihai teklifi tutanağa yazılır. Uzlaşma tutanağının ve vergi inceleme raporunun vergi dairesine ulaşmasını müteakip daire, vergi /ceza ihbarnamesini düzenleyip mükellefe tebliğ eder.Bu tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde, komisyonun nihai teklifini kabul etme hakkını kullanmak isteyen mükellef bu durumu bir dilekçe ile vergi dairesine bildirir.  -  

Uzlaşma sırasında mükellef isterse bağlı olduğu meslek odasından bir temsilci ve 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Malî Müşavirlik ve Yeminli Malî Müşavirlik Kanununa göre kurulan meslek odasından bir meslek mensubu bulundurabilir. Bu kişiler uzlaşma görüşmelerinde sadece görüş açıklayabilirler,görüşmeler sonucunda düzenlenecek tutanaklara imza atamazlar.

-Uzlaşma talebinden vazgeçilecekse, bu durum yazı ile yapılmalı ki  tarhiyat sonrası uzlaşma hakkından yararlanılabilsin. Aksi halde yararlanılamaz.

-Uzlaşmanın temin edilememesi  (mükellefin uzlaşma’ya gelmemesi,Uzlaşma  tutanağını imzalamaması veya ihtirazi kayıtla imzalamak istemesi)  veya uzlaşılamaması halinde artık tarhiyat sonrası uzlaşma hakkı da kalmaz.Ancak indirim hakkından yararlanılabilir.

-Uzlaşma tutanağı tahakkuk fişi yerine geçer.Uzlaşma tutanağı, vergi ve cezaların normal vadelerinden önce mükellefe tebliğ edilmişse söz konusu vergi ve cezalar normal vadesinde ödenir.Ödeme süresi geçmiş olanlar ise, uzlaşma tutanağının tebliğ edilmesini müteakip 30 gün içinde ödenir.

-Uzlaşılan vergi miktarına, verginin normal vade tarihinden uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için gecikme faizi hesaplanır.

-Uzlaşılan vergi ve ceza miktarlarının vadesinde ödenmemesi uzlaşmayı bozmaz.

-Uzlaşmanın sonuçları kesindir. Dava konusu yapılamaz. Uzlaşılan miktarlardan indirim talep edilemez.  

-Usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları tarhiyat öncesi uzlaşmaya konu edilebilir ancak tarhiyat sonrası uzlaşmaya konu edilemez.

Bir sonraki yazıda, tarhiyat sonrası uzlaşma ve indirim hükümlerini aktaracağım.